пятница, 1 февраля 2008 г.

ДАБОТ – БЛАЖЕ КОНЕСКИ

Кој знае колку години не бев ни помислил на исполинскиот даб во небрешкиот синор, што го паметам од своето детство. А овие денови мислата постојано ми се враќа на него и јас просто се напрегам да го обновам неговиот облик пред својот внатрешен поглед, како што тоа го правиме, кога сакаме да си ги освежиме цртите на ликот на некој човек што одамна не сме го виделе и сме го подазборавиле.
Тој даб доминираше на месноста Влашки трла, едно доста пространо плато, на кое негде-годе растеше ниска смрека. Се разбира, во близината на едно такво огромно дрво не може да жугне ништо друго освен приземни грмушки. Неговите желади се распостилаа широко околу него, но од нив тешко може да ‘рти подник што уверливо ќе се извиши.
Чудно како се случило на такво отцедно место да израсте толкаво дрво. Но можеби негобите корење допреле до некоја од оние подземни струи што долу се слеваат во изворот, од кој се напојуваат небрешките бавчи. Неколку луѓе, фатени рака за рака, одвај ќе го преграбеа неговото стебло. Нагоре, на сите страни, од него како моќни раце се ширеа гранки, градејќи постепено раскошна зелена пирамида. Под врвот дабот остануваше головратен, но сепак на самиот врв се ширеше како круна густ кичер од гранчиња. Тука, како под самото вишно небо, беше свиено орловско гнездо, над кое често кружеа орли во плавен лет и откаде што се слушаше нивниот кликот.
Не сум сигурен кога се исуши дабот, но него веќе одамна го нема. Треба да станало тоа во годините на војната, кога поретко се среќававме со луѓето од нашето село, а уште потешко можевме да им одиме на гости. Како смртта на бележитото дрво да не предизвикала во тие мачни денови поголем впечаток, за да се расправа за неа како за настан. Во секој случај, кога по војната го посетив Небрегово, ме пречека празна ширина на Влашки трла, каде што низ смреките кршка патчето за Сивец и Прилеп. Во меѓувремето ја разнесле којзнае како и каде огромната дрвена грамада. Оние што се родени во тоа време и подоцна и не подозираат, се разбира, дека на тој простор некогаш се вишел исполински даб. Го паметиме само ние постарите, а и ние сè повеќе се ретчиме.
Се вели дека некој или нешто умира конечно дури кога ќе се загуби живиот спомен за него. Според тоа би можело да се тврди дека и нашиот даб продолжува на некој начин да живее и да шуми дури сме живи ние што го паметиме. Сепак би сакал малку поблиску да се задржам на тоа, за да си претставам појасно за себе што значи заправо едно такво тврдење и колкава е вистината што се содржи во него.
Се напрегам што поживо да го видам стариот даб во својот спомен. Но тоа многу тешко ми успева. Дури и самиот негов облик, од коренот до врвот, повеќе го измислувам отколку што можм да го побудам во својата претстава. А каде е пролетното зеленило на лисјата и преливите на нивните бои наесен? Каде е нивниот шум кога ќе повее ветрот? Каде е спокојството на сенката под дабот? И каде се сите други негови својства и сите појави што се сврзувале со него? Ги нема во нашиот спомен. Исчезнале. И сè што останалода умре со нас е само една бледа одломка.
Ние сме го впиле во себе само она што ни било потребно на самите нас. Дабот ни позајмил нешто од себе за доградување на нашата личност. Неговиот исполински раст ни послужил ако не да чувствуваме и ние исправеност, цврстина, сила и гордост, тогаш да освоиме за себе една внатрешна димензија како да сме засводени од висока полутемна готска катедрала што ни обезбедува бескраен молитвен простор. Неговиот шум и неговиот молк биле за нас оној фон што ни помагал да ги восприемеме полесно и пополно пораките на музиката и на тишината. Грапавината на неговата кора нè спасувала од блуткава сенитменталност. Сето тоа било конститутивен дел на нашата душевност, а не само спомен. И дури кога го сфатив тоа, мене ми стана јасно зошто толку време не сум помислувал на стариот даб, а сега, овие денови, мојата мисла постојано се навраќа на него.
Поради ваквиот опит тврдат дека во староста спомените оживуваат со нов блесок. Да, тие оживуваат, но се праша – зошто? Заради тоа што тогаш составните делови на нашата душа бараат да се ослобидат од стегата во која се впрегнати, а за да не го дочекаат уште еднаш тоа што некогаш веќе им се случило. Како што животинките ги напуштаат своите засолништа, кога ќе насетат земјотрес, така и тие сакаат да нè напуштат нас, барајќи посигурно жилиште, за да го продолжат својот макар и призрачен живот. Но како да го најдат и каде да го најдат?
Уште само во зборот.
Затоа нашите спомени просто нè принудуваат да раскажуваме за нив.

Комментариев нет: